Α.ΚΕΙΜΕΝΟ
Η ζωή των ανθρώπινων κοινωνιών σημαδεύεται από τη διαρκή συσσώρευση νέων γνώσεων. Και νέα γνώση σημαίνει πάντα μεγαλύτερη δύναμη αλλά και περισσότερη εξουσία, που ασκείται πάνω στη φύση και πάν στους ανθρώπους. Παράλληλα, βέβαια, η γνώση συνδεόταν με τη δυνατότητα να διακρίνει και να πράττει κανείς το καλό με την ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό της ηθικής και της πνευματικής ζωής του ανθρώπου. Αυτή η παλιά ενότητα της γνώσης με την αρετή έχει διαρραγεί στη σύγχρονη εποχή.
Ο θρίαμβος της επιστήμης και της τεχνικής συνοδεύτηκε από μιαν εντυπωσιακή ανάπτυξη του υλικού πολιτισμού. Η έννοια της προόδου κατέληξε να συνδέεται αποκλειστικά με την τεχνική πρόοδο, με την επινόηση μηχανών και τη συσσώρευση τεχνικών εργαλείων. Η ιδέα της πνευματικής, ηθικής και αισθητικής προόδου έμπαινε σε δεύτερη μοίρα. Ο σύγχρονος άνθρωπος γνωρίζει πολύ περισσότερα από τους προγόνους του για τον κόσμο στον οποίο ζει, αλλά δεν έχει μάθει να δρα ορθολογικά με βάση την νεοαποκτημένη γνώση. Έχει αποκτήσει μεγαλύτερη επίγνωση των κινδύνων που τον απειλούν, αλλά δε διαθέτει τη σοφία που χρειάζεται για να τους αντιμετωπίσει. Κατέχει αφθονία τεχνικών μέσων, αλλά δυσκολεύεται να δώσει νόημα και προσανατολισμό στη ζωή του.
Στο καθεστώς του «τεχνοπωλίου» η πληροφόρηση από μέσο γίνεται σκοπός. Το τεχνοπώλιο είναι η δικτατορία των μέσων, των εργαλείων, τα οποία θα κυριαρχήσουν στον κόσμο, εξαφανίζοντας τον ίδιο τον ορίζοντα των σκοπών. Ο Νιλ Πόστμαν, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους μελετητές των τεχνολογιών και της επικοινωνίας, στο βιβλίο του «Technopoly» ορίζει το τεχνοπώλιο ως την «ολοκληρωτική τεχνοκρατία».
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του συστήματος κυριαρχίας είναι και το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν ανησυχούν καθόλου για τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία επηρεάζει τη ζωή τους. Αποδέχονται, απλώς, τις νέες τεχνολογίες και φαίνονται διατεθειμένοι να αφομοιώσουν οποιαδήποτε μεταβολή που θα τους επιβληθεί από αυτές.
Εξάλλου, οι περισσότεροι άνθρωποι σχεδόν πάντα ενθουσιάζονται με τις αλλαγές που τους επιβάλλονται, γιατί συγχέουν τις τεχνολογικές ανανεώσεις με την ανθρώπινη πρόοδο. Με άλλα λόγια, σκέφτονται ότι με τη βοήθεια των νέων και πιο εκλεπτυσμένων τεχνολογιών θα είναι σε θέση να φτάσουν στον επίγειο παράδεισο, θα μπορέσουν δηλαδή να ζήσουν πιο άνετα και ευτυχισμένα. Στην πραγματικότητα οι προσδοκίες τους αυτές πάντοτε διαψεύδονται και ακολουθούν απογοητεύσεις, αλλά παρ’όλα αυτά, σε ένα τεχνοπώλιο συνεχίζουν να θεωρούν την τεχνική θεότητα ικανή να εγγυηθεί την ειρήνη, την ευημερία και την ικανοποίηση.
Το ερώτημα τι κινδυνεύει να γίνει μια δημοκρατία στο καθεστώς του τεχνοπωλίου δεν έχει ακόμα τεθεί. Ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους τα ζητήματα τα σχετικά με την τυραννία της τεχνολογίας δεν αντιμετωπίζονται ως μείζονα πολιτικά προβλήματα είναι και το ότι οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι δεν υπάρχει θέμα για συζήτηση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι τρέφουν την αυταπάτη ότι κάθε τεχνολογική ανανέωση θα μεταφραστεί άμεσα σε κάποιο όφελος γι’ αυτούς. Δε διακρίνουν δηλαδή τις ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες και έτσι δε βλέπουν κανένα πρόβλημα άξιο για συζήτηση. Όσο συνεχίζουν να πιστεύουν ότι πιο ωφέλιμο κοινωνικό σύστημα είναι εκείνο που καθιστά η πιο ανεπτυγμένη τεχνολογία, οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να διαγνώσουν τους κινδύνους που απειλούν τη δημοκρατία. Έτσι, για παράδειγμα, υποθέτουμε ότι είναι εντελώς θετικό να ψηφίζουμε από το σπίτι μας, με το τηλέφωνο ή με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Θεωρούμε θετική τη δυνατότητα να κάνουμε τα ψώνια μας ή τις τραπεζικές μας συναλλαγές χωρίς να μετακινηθούμε. Το κύριο όμως αποτέλεσμα είναι ότι έτσι γίνεται ανώφελο να βγούμε από το σπίτι μας. Και αυτό καθιστά τη ζωή της κοινότητας πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Χωρίς έναν ισχυρό κοινοτικό δεσμό, η δημοκρατία υποφέρει. Γιατί η δημοκρατία βασίζεται στην αμοιβαία γνωριμία ανάμεσα σε πρόσωπα που διαλέγονται και συλλογίζονται μαζί, αναζητώντας τις καλύτερες πολιτικές λύσεις για την κοινότητα.
Οι τεχνολογίες επηρεάζουν τη διαμόρφωση της σκέψης μας και τη συγκρότηση ολόκληρης της κοινωνικής διάταξης. Δεν είναι εύκολο να βρεθούν λύσεις για τον έλεγχο της τεχνολογικής δύναμης. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη νόηση και την ικανότητα για κριτικό στοχασμό, για να βαθύνουμε τη συνειδητοποίηση της σοβαρότητας αυτών των ζητημάτων. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να πάψουμε να αποδεχόμαστε άκριτα τις αξιώσεις των νέων τεχνολογιών. Τα προβλήματα που δημιουργούνται από την τεχνολογία πρέπει να γίνουν συστατικό μέρος της πολιτικής συζήτησης και όποιος διεκδικεί δημόσια αξιώματα πρέπει να τα αντιμετωπίζει. Ίσως έτσι να αποκτήσουμε μια πιο συνειδητή, περισσότερο ανθρώπινη και ώριμη άποψη για το πώς πρέπει να επηρεάζει τη ζωή μας η τεχνολογία.
(Θανάσης Γιαλκέτσης, από τον ημερήσιο τύπο)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να δώσετε την περίληψη του κειμένου (90 -110 λέξεις)
Β. 1. Να δώσετε τον τρόπο ανάπτυξης της 7ης παραγράφου
- α. Να δώσετε στο κείμενο έναν τίτλο χωρίς σχόλιο και ένα με σχόλιο
β. Να δικαιολογήσετε την επιλογή των ρηματικών προσώπων στην τελευταία παράγραφο
- α. Να εντοπίσετε τις λέξεις συνοχής και να δώσετε τη σημασία τους στην 5η παράγραφο
β. Να εντοπίσετε φράσεις μεταφορικού λόγου στην 5η παράγραφο
- Να σχολιάσετε από άποψη περιεχομένου τη φράση(80 -90 λέξεις):
«Χωρίς έναν ισχυρό κοινοτικό δεσμό, η δημοκρατία υποφέρει.»
- Να δώσετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη
διαρραγεί, επίγνωση, ανανεώσεις, ενδεχόμενες, βαθύνουμε
Γ. Η τεχνολογία εγγυάται τη διεύρυνση της ελευθερίας και την κατάκτηση της ευτυχίας, εφόσον τηρηθούν κάποιες προϋποθέσεις. Να ετοιμάσετε μια εισήγηση που αφορά στα θετικά της τεχνολογίας και τις αναγκαίες προϋποθέσεις σε ημερίδα για την τεχνολογική πρόοδο, που οργανώνει ο Δήμος σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο. Θα την εκφωνήσετε ως εκπρόσωπος του δεκαπενταμελούς του σχολείου σας. (500 -600 λέξεις)
(επιμέλεια-επιλογή: Μαρία Πασχούδη)
Διαδικτυακές Διαδρομές 